IV. OCENA I ANALIZA ZASOBÓW I SKŁADNIKÓW ŚRODOWISKA PRZYRODNICZEGO GMINY - cd

4.6. Klimat

Pod względem klimatycznym gmina zaliczana jest do szczecińskiej dzielnicy klimatu dziedziny bałtyckiej. Jest to obszar o dość swoistym charakterze, z klimatem należącym do najcieplejszych w Polsce. Średnia temperatura roczna wynosi około 8,5 C. Zima jest krótka, niezbyt mroźna i dżdżysta, trwa ok. 50 dni, a liczba dni mroźnych nie przekracza 20 - 25. Pokrywa śnieżna utrzymuje się nie dłużej niż 35 dni. Średnia temperatura stycznia wynosi od 0,9 do -1C. Lata są ciepłe, na ogół suche i niezbyt długie - poniżej 100 dni. Liczba dni o temperaturze powyżej 25C dochodzi do 25-30 dni. Średnia temperatura lipca dochodzi do 18-18,1C. W dolinie Odry jest najdłuższy okres wegetacji roślin - ok. 230 dni. Obszar gminy zalicza się do bardziej suchych na niżu polskim. Średni roczny opad w Gryfinie wynosi 515 mm. Najwięcej opadów przypada na miesiące letnie - zwłaszcza lipiec. Najdłuższe okresy bezopadowe przypadają na marzec, maj i październik.

4.6.1. Powietrze atmosferyczne

O stanie powietrza decyduje wielkość i przestrzenny rozkład emisji zanieczyszczeń ze wszystkich źródeł, z uwzględnieniem przepływów transgenicznych i przemian fizykochemicznych zachodzących w atmosferze.

Do zagrożeń, jakie powoduje zanieczyszczenie powietrza atmosferycznego, należą między innymi:

• zmiany klimatyczne – wzrost stężeń CO₂, CH₄, N₂O oraz freonów i halonów  w górnej warstwie atmosfery, poprzez wzmocnienie efektu cieplarnianego prowadzi do częstszych powodzi, susz, huraganów oraz zmiany w tradycyjnych uprawach rolniczych;
• eutrofizacja – nadmiar ilości azotu, pochodzącego z NO₂ i NH₃ docierającego z powietrza do zbiorników wodnych prowadzi do zmian w ekosystemach.

Powyższe zjawiska są następstwem wzrostu ilości substancji zanieczyszczających atmosferę.

Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniem polega na zapobieganiu przekraczania dopuszczalnych stężeń substancji zanieczyszczających w powietrzu i ograniczaniu ilości lub eliminowaniu wprowadzania do powietrza tych substancji.

      Emisją zanieczyszczeń nazywamy wprowadzenie do atmosfery substancji stałych, ciekłych lub gazowych. Wielkość emisji zanieczyszczeń określa się jako ilość substancji wyemitowanej w jednostce czasu.

     Źródłem emisji zanieczyszczeń do powietrza jest miejsce wytworzenia substancji zanieczyszczających. Głównymi źródłami emisji SO₂ do atmosfery jest energetyka zawodowa i sektor komunalno-bytowy odpowiadający głównie za tzw. niską emisję NO₂ – transport, komunikacja i energetyka zawodowa, natomiast pyłu – energetyka i technologie przemysłowe.

Ocena roczna i wynikające z niej działania odnoszone są również do obszarów nazywanych strefami.

  Zaliczenie strefy do określonej klasy zależy od stężeń zanieczyszczeń występujących na jej obszarze i wiąże się z wymaganiami dotyczącymi działań na rzecz poprawy jakości powietrza lub na rzecz utrzymania tej jakości. Wojewoda będzie co roku dokonywał oceny poziomu substancji w powietrzu i klasyfikacji strefy. Dla strefy, w której poziom choćby jednej substancji przekracza poziom dopuszczalny powiększony o margines tolerancji lub przekracza poziom dopuszczalny w przypadku gdy margines tolerancji nie został określony, wymagane jest opracowanie programu ochrony powietrza.

Pierwszą ocenę roczną wykonano w oparciu o wyniki pomiarów prowadzonych na stacjach automatycznych WIOŚ i Elektrowni „Dolna Odra”, stacjach manualnych Inspekcji Sanitarnej oraz metodę pasywną (dla SO₂ i NO₂), obiektywne metody szacowania wykorzystujące informacje o emisji zanieczyszczeń. Wyniki pomiarów na terenie gminy Gryfino, przeprowadzonych automatycznie, manualnie oraz metodą pasywną przedstawiają tabele 34, 35, 36 umieszczone poniżej.

Wyniki pomiarów automatycznych zanieczyszczeń powietrza wykonanych na obszarze gminy Gryfino w 2002 roku							T a b e l a  33
Podstawowe parametry statystyczne	Jednostka	Stężenia mierzonych zanieczyszczeń
		SO2		NO2		Pył zaw. PM 10
		1 godz.	24 godz.	1 godz.	Średnia [rok]	24 godz.		Średnia [rok]
1	2	3	4	5	6	7		8
Stacja pomiarów automatycznych – Gryfino, ul. Słowackiego
Liczba dobrych wyników	szt.	5265	226	7623	1	354		1
Kompletność serii	%	72,2	75,1	87,0	-	97,3		-
Pokrycie czasu pomiarami	%	76,6	75,0	92,3	-	97,2		-
Stężenie minimalne  Data (dd.mm.rr.)	µg/m3	2,0 24.01.02	2,5 29.01.02	0 27.02.02	-	4,3 04.05.02		-
Stężenie maksymalne Data (dd.mm.rr.)	µg/m3	6,3 31.02.02	30,6 15.01.02	104,5 16.01.02	-	103,6 13.12.02		-
Średnia arytmetyczna	µg/m3	8,2	8,2	12,8	12,8	24,4		24,4
1	2	3	4	5	6	7		8
Wartość dopuszczalna	µg/m3	350	150	200	40	50		40
Liczba przekroczeń wartości dopuszczalnej	szt.	0	0	0	brak	28		brak
Wartość dopuszczalna + tolerancja	µg/m3	440	150	280	56	65		44,8
Liczba przekroczeń wartości dopuszczalnej	szt.	0	0	0	brak	8		brak

Źródło: Inspekcja Ochrony Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie

Wyniki pomiarów manualnych zanieczyszczeń powietrza wykonanych na obszarze gminy Gryfino w 2002 roku							T a b e l a  34
Podstawowe parametry statystyczne	Jednostka	Stężenia mierzonych zanieczyszczeń
		SO2		NO2		Pył zaw. PM 10
		1 godz.	24 godz.	1 godz.	Średnia [rok]	24 godz.		Średnia [rok]
Stacja pomiarów automatycznych – Gryfino, ul. Słowackiego
Liczba dobrych wyników	szt.		109		1	108		1
Kompletność serii	%		30,7		-	30,4		-
Pokrycie czasu pomiarami	%		30,5		-	30,2		-
Stężenie minimalne Data (dd.mm.rr.)	µg/m3		0 09.01.02		-	0 28.01.02		-
Stężenie maksymalne Data (dd.mm.rr.)	µg/m3		26 16.12.02		-	145,5 14.01.02		-
Średnia arytmetyczna	µg/m3		2,8		15,3	18,9		18,9
Wartość dopuszczalna	µg/m3		150		40	50		40
Liczba przekroczeń wartości dopuszczalnej	szt.		0		Brak	7		brak
Wartość dopuszczalna + tolerancja	µg/m3		150		56	65		44,8
Liczba przekroczeń wartości dopuszczalnej	szt.		0		brak	3		brak

Źródło: Inspekcja Ochrony Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie

Wyniki pomiarów wskaźnikowych SO2 i NO2 – metoda pasywna zanieczyszczeń powietrza wykonywanych na obszarze gminy Gryfino w 2002 roku				T a b e l a  35
Lp.	Lokalizacja stanowiska pomiarowego	Stężenie średnioroczne µg/m3
		SO2	NO2
1	Gryfino	5,8	11,2
Wartość dopuszczalna (dla celu ochrona zdrowia ludzi)		brak	40,0

Źródło: Inspekcja Ochrony Środowiska, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie

Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Szczecinie na potrzeby oceny przeprowadził inwentaryzację emisji zanieczyszczeń do powietrza – punktowej, powierzchniowej i liniowej. Ze wstępnej analizy dla powiatu gryfińskiego, biorąc pod uwagę lokalizację gminy, można stwierdzić, że i gmina Gryfino znajduje się w strefie o najwyższej w województwie emisji punktowej oraz znacznej wielkości SO₂, NO₂ i pyłu.

Rodzaje i wielkości emisji w strefie powiatu gryfińskiego w roku 2002 przedstawia się następująco: ( tabela 37)

Rodzaje i wielkości emisji w strefie powiatu gryfińskiego w roku 2002				T a b e l a 36
Strefa powiat gryfiński	punktowa	powierzchniowa	liniowa	suma
Emisja SO2	25599	921	46	26566
Emisja NO2	11043	383	917	12343
Emisja CO	412	921	1702	3035
Emisja pyłu	596	3125	41	3762

Żróło:Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Gryfińskiego

Zespół Elektrowni Dolna Odra S.A. w Nowym Czarnowie jest głównym źródłem zanieczyszczenia powietrza na terenie gminy. Wielkość emisji zanieczyszczeń wprowadzanych przez ten zakład przemysłowy przedstawia tabela poniżej:

Zestawienie emisji gazów i pyłów do powietrza Elektrowni  „Dolna Odra w Nowym Czarnowie w roku 2003		T a b e l a 37
Rodzaj emisji	Ilość wyemitowanego zanieczyszczenia [Mg/rok]
PYŁ	184,306
SO2 (dwutlenek siarki)	7.966,784
NO2 (dwutlenek azotu).	8.459,244
CO (tlenek węgla)	401,545
CO2 (dwutlenek węgla)	4.208.101,600
BaP (benzoalfapiren)	19,560 kg/rok

    Źródło: Zespół Elektrowni Dolna Odra S.A., ( dane za rok 2003)

Wynikiem oceny rocznej jest zaliczenie powiatu gryfińskiego, a tym samym i gminy Gryfino do klasy A dla kryterium określonego w celu ochrona zdrowia i również do klasy A według kryteriów dla ochrony roślin. Klasa A przypisywana jest strefie, na obszarze której poziomy stężeń substancji nie przekraczają wartości dopuszczalnej. W tabeli 38 i 39 zestawiono klasy wynikowe dla poszczególnych zanieczyszczeń oraz klasę ogólną strefy z uwzględnieniem kryteriów pod kątem ochrony zdrowia oraz ochrony roślin.

T a b e l a  38  Klasyfikacja stref jakości powietrza w powiecie gryfińskim
Nazwa strefy/powiatu	Kod strefy/ Powiatu	Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy							Klasa ogólna strefy
		SO2	NO2	PM10	Pb	C6H6	CO	O3
Gryfiński	4.32.43.06	A	A	A	A	A	A	A	A

Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w roku 2000, Szczecin 2001

Klasyfikacja stref jakości powietrza w powiecie gryfińskim					T a b e l a  39
Nazwa strefy/powiatu	Kod strefy/ Powiatu	Symbol klasy wynikowej dla poszczególnych zanieczyszczeń dla obszaru całej strefy				Klasa ogólna strefy
		SO2	NOx	O3
Gryfiński	4.32.43.06	A	A	A		A

Źródło: Raport o stanie środowiska w województwie zachodniopomorskim w roku 2000, Szczecin 2001

Zasada zrównoważonego rozwoju wymaga aby procesy przetwarzania i wykorzystania energii odbywały się przy jak największej sprawności – minimalizacji kosztów energetycznych oraz minimalizacji uciążliwości dla środowiska. Przy zmniejszającej się emisji zanieczyszczeń energetycznych wzrasta znaczenie zanieczyszczeń pochodzących z sektora komunalnego, zakładów usługowych, indywidualnych gospodarstw oraz komunikacji samochodowej. Poprawę jakości powietrza atmosferycznego można uzyskać przez ograniczenie szkodliwych dla środowiska technologii, zmniejszenie oddziaływania obszarów niskiej emisji na środowisko naturalne, stworzenie warunków rozwoju dla gazyfikacji powiatu (budowy sieci gazowej wysokiego ciśnienia i stacji redukcyjnych, doprowadzenie sieci do miejscowości o zwartej zabudowie) i odnawialnych źródeł energii, likwidacji lub modernizacji kotłowni tradycyjnych (zmiana nośnika energii z węgla na gaz lub olej), poprawa nawierzchni dróg, budowa obwodnic miast.

4.6.1.1 Emisja zanieczyszczeń w kontekście międzyobszarowym  i transgranicznym

Problemem jest niekorzystny dla gminy rozkład wiatrów, stwarzający zagrożenie przenoszenia zanieczyszczeń transgranicznych z niemieckich zakładów przemysłu rafineryjnego w Schwedt, położonych przy zachodniej granicy Polski. Niezbyt korzystne jest również położenie gminy w bezpośrednim sąsiedztwie Elektrowni „Dolna Odra”, będącej głównym emitorem zanieczyszczeń powietrza w regionie, emitującej pyły i gazy powstałe w wyniku spalania węgla kamiennego.

4.6.1.2. Ocena jakości powietrza na terenie gminy

Gmina Gryfino jest gminą gdzie przejawia się wpływ rolnictwa i przemysłu. Na jej terenie głównymi źródłami zanieczyszczeń powietrza atmosferycznego są zanieczyszczenia komunikacyjne (liniowe), zanieczyszczenia pochodzące ze źródeł niskiej emisji, oraz w znacznym stopniu przemysłowe (punktowe). Sferę przemysłową w gminie tworzy głównie największy zakład przemysłowy gminy Gryfino, jakim jest węglowa Elektrownia "Dolna Odra" w Nowym Czarnowie. Zakład ten, w początkowym okresie znacznie zanieczyszczający środowisko naturalne, w ostatnich latach przeznacza ogromne fundusze na ochronę środowiska. Zakład posiada uregulowany stan formalno-prawny w zakresie ochrony powietrza. Poczynił on inwestycje w kierunku odsiarczania spalin, zmniejszył emisję dzięki zastosowaniu opału o lepszej jakości i przestrzeganiu reżimu technologicznego. Tereny wokół elektrowni stanowią strefę działalności przemysłowej. Obok energetycznego potentata większymi zakładami są:

-Firma Fliegel-Textilservice (pralnia),

-Jürging Natürdärme - (produkcja naturalnych osłonek do wędlin),

-"Gryfskand" – (produkcja węgla drzewnego oraz parkietu).

Koncentracja źródeł zanieczyszczeń w Gryfinie i Nowym Czarnowie powoduje także zanieczyszczenie w pewnym stopniu okolicznych terenów. Stopień zanieczyszczenia w dużej mierze zależy od siły i kierunku (zasięg przenoszonych zanieczyszczeń) oraz częstotliwości wiatrów (ilość przenoszonych zanieczyszczeń).

W gminie problemem jest też emisja zanieczyszczeń ze spalania węgla kamiennego w kotłowniach i paleniskach indywidualnych, oraz słaby rozwój sieci cieplnej i gazowej:

Emisja niska

Prawdopodobna wielkość emisji zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł niskiej emisji obliczona została na podstawie szacunkowych danych otrzymanych z Urzędu  Miasta i Gminy w Gryfinie.

Ze względu na dużą ilość tego typu źródeł emisji nie jest możliwe monitorowanie każdego z nich, a tym samym określenie dokładnej ilości dostających się z nich do atmosfery zanieczyszczeń.

Według danych na terenie gminy istnieje około 8 000 gospodarstw domowych  przy czym można przyjąć, że około 75 % mieszkańców miasta Gryfina jest objętych ogrzewaniem zbiorowych cieplików, a mieszkańcy terenów wiejskich 10 %. Wynika z tego, że, około 1 400 gospodarstw z terenu miasta i około 2 000 z gospodarstw obszaru wiejskiego gminy stanowią indywidualne posesje opalane węglem. Pozostała liczba mieszkań, jest ogrzewana ze zbiorowych cieplików, bądź za pomocą innych źródeł energii cieplnej (np. olejem). Przyjmując, że rocznie w celu ogrzania jednego gospodarstwa domowego spala się ok. 5 ton węgla, do atmosfery ze źródeł „niskiej emisji” (gospodarstw domowych) na terenie gminy dostaje się w przybliżeniu:

• 238,00 Mg SO₂;
•   28,90 Mg NO_x;
• 136,00 Mg CO.

Podane powyżej ilości powstających zanieczyszczeń należy traktować jako szacunkowe. Rzeczywista emisja zanieczyszczeń może się różnić od wyżej przedstawionej. Przyczyną tego może być:

• spalanie węgla o różnej kaloryczności;
• opalanie drewnem;
• spalanie w piecach części odpadów (szczególnie tworzyw sztucznych).

          Do zmniejszenia niskiej emisji zanieczyszczeń do powietrza atmosferycznego, przyczyni się budowa instalacji, które wykorzystują energię odnawialną.

Emisja komunikacyjna

Zanieczyszczenia komunikacyjne należą do czynników najbardziej obciążających powietrze atmosferyczne. Szczególnie uciążliwe są zanieczyszczenia gazowe powstające w trakcie spalania paliw przez pojazdy mechaniczne. Drugą grupę emisji komunikacyjnych stanowią pyły, powstające w wyniku tarcia i zużywania się elementów pojazdów. Przy ocenie jakości powietrza atmosferycznego na terenie miasta i gminy Gryfino, należy jak najbardziej uwzględnić ilość zanieczyszczeń pochodzących z ruchu samochodowego, odbywającego się na jego obszarze.

Głównym źródłem emisji zanieczyszczeń komunikacyjnych drogowych jest droga krajowa nr 31, oraz autostrada A – 6, a w dalszej kolejności drogi wojewódzkie, powiatowe i gminne. Długość dróg na terenie gminy wynosi odpowiednio:

• droga krajowa (w tym A-6 1,7 km) – 20,90 km;
• drogi wojewódzkie – 29,09 km;
• drogi powiatowe – 70,01 km;
• drogi gminne – 95,60 km.

Średnie natężenie ruchu na drogach gminy Gryfino przedstawia tabela 40.

Średnie natężenie ruchu na poszczególnych rodzajach dróg dane za rok 2000				T a b e l a  40
Rodzaj drogi	Pojazdy ogółem	Samochody osobowe	Samochody ciężarowe
krajowe:
nr 31	8 915	7 181	660
wojewódzkie:
nr 119, 120,121	2 894	2 727	167
powiatowe*:
	800	560	240
gminne*:
	400	280	120

* -  dane przyjęte szacunkowo

Źródło: Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad, Oddział w Szczecinie.

Ilość emitowanych zanieczyszczeń zależy od natężenia ruchu, rodzaju pojazdów oraz paliwa stosowanego do ich napędu. Przy obliczaniu szacunkowych ilości zanieczyszczeń powstających w wyniku ruchu komunikacyjnego przyjęto następujące założenia:

• samochody osobowe jako paliwa używają benzyny, średnie spalanie na 100 km –   8 litrów benzyny (5,76 kg),
• samochody ciężarowe jako paliwa używają oleju napędowego, średnie spalanie na 100 km – 36 l oleju napędowego (29,52 kg).

Emisja poszczególnych rodzajów zanieczyszczeń powstających w wyniku spalania 1 kg oleju napędowego i benzyny przedstawia tabela 41.

Rodzaje i ilości zanieczyszczeń emitowanych przy spalaniu  1 kg benzyny i oleju napędowego			T a b e l a   41
Rodzaje zanieczyszczenia	Benzyna [g/kg paliwa]	Olej napędowy [g/kg paliwa]
Pyły	-	4,3
SO2	2,0	6,0
NO2	33,0	76,0
CO	240,0	23,0
węglowodory alifatyczne	30,0	13,0
węglowodory aromatyczne	13,0	6,0

Na podstawie wartości zamieszczonych w tabeli 41 oraz średniego natężenia ruchu obliczono emisję spalin samochodowych na poszczególnych rodzajach dróg. Otrzymane wartości przedstawia zamieszczona poniżej tabela 42. Jest to emisja szacunkowa.

Ilość emisji spalin samochodowych na poszczególnych rodzajach dróg gminy Gryfino			T a b e l a  42
Rodzaje zanieczyszczenia	Ilość emisji z  pojazdów osobowych [Mg/rok]	Ilość emisji z  pojazdów ciężarowych [Mg/rok]
1	2	3
Drogi krajowe nr 31 i A-6
Pyły	b.d.	13,54
SO2	2,25	18,89
NO2	37,12	239,32
CO	269,98	72,42
węglowodory alifatyczne	33,75	40,94
węglowodory aromatyczne	14,62	18,89
Drogi wojewódzkie nr 119,120,121.
Pyły	b.d.	0,74
SO2	0,19	1,04
NO2	3,07	13,17
CO	22,35	3,98
węglowodory alifatyczne	2,79	2.25
węglowodory aromatyczne	1,21	1,04
Drogi powiatowe
Pyły	b.d.	4,01
SO2	0,85	5,60
NO2	14,16	70,97
CO	103,02	21,48
węglowodory alifatyczne	12,88	12,14
węglowodory aromatyczne	5,58	5,60
1	2	3
Drogi gminne
Pyły	bd	11,85
SO2	2,5	16,54
NO2	41,48	209,48
CO	301,69	63,40
węglowodory alifatyczne	37,71	35,83
węglowodory aromatyczne	16,34	16,54
Suma zanieczyszczeń
Pyły	bd	30,14
SO2	5,79	42,07
NO2	95,83	532,94
CO	697,04	161,28
węglowodory alifatyczne	87,13	91,16
węglowodory aromatyczne	37,75	42,07

b.d. – brak danych

Źróło: Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Gryfińskiego

Emisja zanieczyszczeń pochodzących z ruchu kolejowego na terenie gminy jest niewielka i nie przyczynia się w znaczący sposób do pogorszenia jakości powietrza atmosferycznego. Linia kolejowa Wrocław Główny – Szczecin biegnąca przez teren gminy jest zelektryfikowana i poruszają się po niej składy elektryczne.

4.6.2. Metody ograniczania emisji zanieczyszczeń do powietrza – wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych

Utrzymanie dobrej jakości powietrza, a nawet poprawę jego jakości, można uzyskać przez ograniczenie szkodliwych dla środowiska technologii, zmniejszenie oddziaływania obszarów niskiej emisji na środowisko naturalne, stworzenie warunków rozwoju dla gazyfikacji gminy (budowy sieci gazowej wysokiego ciśnienia i stacji redukcyjnych, doprowadzenie sieci do miejscowości o zwartej zabudowie), likwidację lub modernizację kotłowni tradycyjnych (zmiana nośnika energii z węgla np. na gaz), poprawę nawierzchni dróg, budowę obwodnic, a przede wszystkim poprzez zwiększenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych.

Zgodnie z art. 3 ustawy Prawo energetyczne odnawialne źródło energii to źródło wykorzystujące w procesie przetwarzania energię wiatru, promieniowania słonecznego, geotermalną, fal, prądów i pływów morskich, spadku rzek oraz energię pozyskiwaną z biomasy, biogazu wysypiskowego, a także biogazu powstałego w procesach odprowadzania lub oczyszczania ścieków albo rozkładu szczątek roślinnych i zwierzęcych. Rozwój bardziej przyjaznych środowisku alternatywnych źródeł energii, a takimi są źródła odnawialne, może być jednym z najbardziej skutecznych sposobów zapobiegania degradacji środowiska. Wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii pozwala uniknąć lub zmniejszyć emisję zanieczyszczeń atmosfery, zużycie wody, zanieczyszczenia cieplne, odpady, hałas oraz ujemne skutki wynikające z przemysłowego zagospodarowania terenu.

Moc i produkcja energii w instalacjach OZE w Polsce w 2002 roku			T a b e l a  43
Typ OZE	Moc stalowana [MW]	Energia Wprowadzona do sieci [MW]
biogazowe	21,33	59745
biomasowe	0,45	10053
elektrownie wodne	705,29	1626431
MEW	167,06	623293
wiatrowe	27,99	58994
inne	0,58	64
RAZEM	922,70	2378580

Źródło: Materiały informacyjne

Jednym z założeń ustawy – Prawo energetyczne jest wspieranie rozwiązań proekologicznych, w tym rozwój energetyki odnawialnej. Zadanie to realizowane jest przez nałożenie obowiązku zakupu energii produkowanej przez odnawialne źródła energii (OZE). Szczegółowy charakter tego obowiązku regulowany jest przez rozporządzenie Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z 30 maja 2003 r.w sprawie szczegółowego zakresu obowiązku zakupu energii elektrycznej i ciepła z odnawialnych źródeł energii oraz energii elektrycznej wytwarzanej w skojarzeniu z wytworzeniem ciepła (Dz. U. z 2003 r. Nr 104, poz. 971).

W bliskiej przyszłości, w związku z przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej, konieczne będzie dopasowanie przepisów do Dyrektywy 2001/77/EC w sprawie promocji energii elektrycznej ze źródeł odnawialnych na wewnętrznym rynku energii elektrycznej. W efekcie niezbędne będzie wprowadzenie systemu świadectw pochodzenia. W Polsce energetyka odnawialna uzyska nowe bodźce rozwoju. W latach 2003 – 2006 zaistnieje możliwość wykorzystania nawet 200 mln EURO rocznie na rozwój OZE z takich środków, jak program pomocy PHARE, program przedakcesyjny SAPARD, program energetyczny UE „Inteligent Energy for Europe”, VI Program Ramowy Badań i Rozwoju UE, fundusze strukturalne i spójności UE, Fundusz Globalny Środowiska GEF, mechanizmy elastyczności Protokołu z Kioto, środki ekokonwersji polskiego długu i fundusze bilateralne.

Mówiąc o źródłach odnawialnych należy mieć na uwadze przede wszystkim energię wodną, wiatrową, geotermalną, promieniowania słonecznego oraz produkcję biomasy. Polska dysponuje stosunkowo dużym potencjałem zasobów odnawialnych, jest on jednak zróżnicowany w poszczególnych rejonach naszego kraju. Rozpatrując rozwój energii odnawialnej na obszarze gminy Gryfino, właściwe będzie kierowanie się ogólnymi uwarunkowaniami określonymi dla całego regionu zachodniopomorskiego.

4.6.2.1. Energia wodna

  Na terenie gminy funkcjonują cztery elektrownie wodne.

Wykorzystanie wodnych zasobów energetycznych jest zależne od szeregu uwarunkowań - jednym z podstawowych są między innymi energetyczność naturalna rzeki (wielkość i równomierność przepływów), wpływ małej elektrowni wodnej (tzw. MEW) na środowisko oraz opłacalność przedsięwzięcia. Właśnie ze względu na oddziaływanie MEW na środowisko należy każdą taką inwestycję rozpatrywać indywidualnie i bardzo szczegółowo. Małe elektrownie wodne (MEW) mogą wpływać na środowisko zarówno w sposób pozytywny jak i negatywny. Są przede wszystkim istotnym elementem regulacji

stosunków wodnych – zbiorniki im towarzyszące zwiększają retencję wody, mogą służyć do celów przeciwpowodziowych, przeciwpożarowych, czy rekreacyjnych. Dodatkowo woda przechodząca przez turbinę podlega natlenieniu, co poprawia jej zdolność do samooczyszczenia. Istnieje jednak wiele elementów, które przemawiają przeciw takiemu wykorzystywaniu energii wody. Podstawowymi przeciwwskazaniami jest budowa MEW, która wymaga przegrodzenia rzeki nową budowlą piętrzącą (zaporą lub jazem). Przegrodzenie rzeki wiąże się z ingerencją w naturalny ekosystem, przynosi nieodwracalne zmiany a w pierwszej kolejności stanowi zakłócenie swobodnego przepływu ryb. Obecność przepławek (których budowa jest obecnie wymagana prawem) nie stanowi wystarczającego zabezpieczenia – ryby często nie są w stanie ich pokonać, a w przypadku niewłaściwych zabezpieczeń, są w tych miejscach masowo odławiane przez kłusowników. Ponadto zbiornik przed tamą staje się często osadnikiem ścieków prowadzonych przez rzekę. Zbiorniki takie są jednocześnie podatne na eutrofizację, spowodowaną stałym dopływem i gromadzeniem się związków azotu i fosforu.  Może się też zdarzyć, że podniesienie poziomu wód gruntowych po wybudowaniu zbiornika przyniesie znaczne szkody budowlane i przyrodnicze w jego okolicy. Z kolei poniżej zapory zmienia się ilość przepływającej wody i szybkość prądu rzeki, co ma negatywny wpływ na ekosystem rzeki, stanowiąc zakłócenie jej naturalnego biegu. Rozpatrując więc wykorzystanie energii wody należy przede wszystkim upewnić się, że nie nastąpi utrata wartości przyrodniczych przekraczająca zdecydowanie korzyści płynące z budowy MEW.

Energia wód płynących na obszarze gminy Gryfino może być wykorzystywana do wytwarzania energii elektrycznej w małych elektrowniach wodnych. Energia elektryczna produkowana w małych elektrowniach wodnych może być wykorzystywana do napędu wielu urządzeń lokalnych takich jak: przepompownie, oczyszczalnie ścieków i innych urządzeń.

4.6.2.2. Energia geotermalna

Obecnie energia geotermalna jest jedną z najbardziej rozwiniętych  i wykorzystywanych postaci energii odnawialnych, sytuując się na trzecim miejscu, tuż za energią wodną i biomasą. Energia geotermalna pochodzi z ciepła dopływającego z głębi ziemi oraz ciepła wyzwalającego się podczas naturalnego rozpadu pierwiastków promieniotwórczych.

Odpowiednio eksploatowana energia geotermalna jest odnawialna i nieagresywna wobec środowiska naturalnego i może w wielu miejscach być wykorzystywana do częściowego zastąpienia paliw kopalnych.

Rodzaje zasobów energii geotrmalnych 

Zasoby hydrogeotermalne	nośnikiem ciepła są gorące wody lub para, zgromadzone w porowatych i przepuszczalnych skałach podziemnego zbiornika. Światowe zasoby tej formy energii oceniane są na 810 x 1018 J.
Gorące suche skały	źródłem ciepła są lite gorące skały (1500C-6500C) na głębokości 3 do 10 km. Odbiór ciepła realizowany jest za pośrednictwem wody pompowanej do złoża.
Zasoby geociśnieniowe	podziemne złoża solanki i metanu na głębokości 4¸ 6 km. Aktualnie odzysk ciepła jest nierentowny.
Zasoby magmowe	na dużej głębokości (temperatura 6500C-12000C)
Zasoby ciepła gleby	na małej głębokości do wykorzystania przy użyciu pompy ciepła. Niezależnie czy jest to źródło geotermalne czy forma akumulacji ciepła energii słońca – jest to energia odnawialna

Zasoby energii geotermalnej w Polsce oceniane są na ok. 1011,6 PJ lub równoważnie 24 mld ton i występują na obszarze ok.³/₄ powierzchni kraju.

Obszar Gminy Gryfino leży w okręgu szczecińsko – łódzkim, gdzie występują szczególnie korzystne warunki do eksploatacji wód geotermalnych. Niestety z przyczyny braku przeprowadzonych badań szczegółowych, dotyczących energii geotermalnej na terenie gminy Gryfino, nie ma podstaw do wykorzystywania tutaj tego typu energii.

Jedną z przyczyn małego wykorzystywania energii odnawialnej są jeszcze wysokie koszty jej pozyskiwania w porównaniu do kosztów energii wytwarzanej z paliw kopalnych. Obniżenie tych kosztów można uzyskać przez coraz częściej stosowane łączenie różnych źródeł energii w jeden kompleks energetyczny.

Woda geotermalna może być wykorzystywana jako jedyne źródło ciepła grzewczego lub w połączeniu z innymi źródłami energii (kocioł, pompa cieplna, energia elektryczna, itp.). Takie połączenie źródła energii może okazać się szczególnie uzasadnione ekonomicznie w przypadku połączenia energii geotermalnej z energią pobieraną, np. poprzez pompy cieplne, z wody używanej do chłodzenia w procesie technologicznym elektrowni „Dolna Odra” oraz z energią elektryczną.

4.6.2.3. Energia biomasy

Zwiększenie udziału energii otrzymywanej z surowców odnawialnych w całkowitym zużyciu energii na terenie gminy Gryfino można osiągnąć przez odpowiednie wykorzystanie przede wszystkim zasobów biomasy (wierzby energetycznej, słomy, drewna). Wynika to między innymi z rolniczego charakteru gminy oraz uwarunkowań klimatyczno – glebowych. Decydujący wpływ ma na to występowanie obszarów objętych ochroną.

Podsumowanie

Zarówno kampanie popularyzujące alternatywne źródła energii jak i tworzenie konkretnych instalacji powinno móc liczyć na dofinansowanie (np. Gminnych, Powiatowego i Wojewódzkiego FOŚiGW) wyłącznie w przypadku, jeśli dotyczą preferowanych źródeł. Przy rozpatrywaniu wniosków dotyczących budowy instalacji takich jak hydroelektrownia i ferma wiatraków, należy bezwzględnie żądać przedstawienia szczegółowego raportu o potencjalnym wpływie danej inwestycji na środowisko.

4.6.3. Klimat akustyczny

            Podstawowym wskaźnikiem klimatu akustycznego jest sumaryczny poziom hałasu danego obszaru. W decydującym stopniu zależy on od jego urbanizacji oraz rodzaju emitowanego hałasu, tj.:

• hałasu komunikacyjnego od dróg i szyn, który rozprzestrzenia się na odległe obszary ze względu na rozległość źródeł;
• hałasu przemysłowego obejmującego swym zasięgiem najbliższe otoczenie;
• hałasu komunalnego towarzyszącego obiektom sportu, rekreacji i rozrywki.

Nadmierny hałas jest uciążliwością postrzeganą częściej niż degradacja innych elementów środowiska. Jego oddziaływanie nie powoduje nieodwracalnych zmian w środowisku, lecz jego ograniczanie napotyka wiele trudności i pociąga za sobą znaczące koszty (szczególnie hałasów komunikacyjnych).

Wskaźnikiem oceny hałasu jest równoważny poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (dB). Poziom ten stanowi uśrednioną wartość w odniesieniu do pory doby (dzień od 6.00 do 22.00 lub noc od 22.00 do 6.00). Wartości dopuszczalne poziomu równoważnego hałasu określa rozporządzenie Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. Nr 66, poz. 436). Rozporządzenie to określa rodzaje terenów, dla których ustala się dopuszczalne poziomy dźwięku w środowisku, w zależności od przeznaczenia terenu. Różnicuje również wartości dopuszczalne poziomu dźwięku w odniesieniu do hałasów przemysłowych, komunikacyjnych (drogowe, kolejowe i tramwajowe), lotniczych oraz od linii elektroenergetycznych.

Od stycznia 2002 r. obowiązuje rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie wartości progowych poziomów hałasu. Wskaźnikiem oceny hałasu jest tzw. poziom progowy. Przekroczenie tego wskaźnika powoduje zaliczenie obszaru, na którym to przekroczenie występuje do kategorii terenu zagrożonego hałasem.

4.6.3.1. Hałas komunikacyjny

Głównymi czynnikami mającymi wpływ na poziom hałasu komunikacyjnego są natężenie ruchu i udział transportu ciężkiego w strumieniu wszystkich pojazdów, stan techniczny pojazdów, rodzaj nawierzchni dróg, organizacja ruchu drogowego.

Na obszarze gminy największe i główne zagrożenie hałasem komunikacyjnym występuje wzdłuż największego szlaku drogowego jakim jest droga krajowa nr 31 i autostrady A -6. oraz drogi wojewódzkiej nr 119,120,121.

Droga krajowa nr 31 (Szczecin – Gryfino – Chojna – Kostrzyn – Słubice) oraz autostrada A-6 (Kołbaskowo), na których koncentruje się znaczny ruch pojazdów charakteryzują się natężeniem ruchu (w 2000 roku, które wynosiło 7 703 pojazdów/dobę). Ruch pojazdów na terenie gminy przechodzi przez wsie położone wzdłuż trasy, przyczyniając się do hałasu komunikacyjnego będącego poważnym i dokuczliwym problemem.

Hałas komunikacyjny występuje również w pewnym natężeniu wzdłuż dróg wojewódzkich i powiatowych. Stanowi jednak nieco mniejsze zagrożenie. Wynika to bowiem z faktu, że przy natężeniu ruchu na poziomie od 1 000 do 5 000 pojazdów/dobę, a taki kształtuje się głównie (przypuszczalnie - ostatnie badania natężenia ruchu prowadzono w roku 2000) właśnie na drogach wojewódzkich i 800 pojazdów/dobę na drogach powiatowych przechodzących przez gminę Gryfino, zasięg oddziaływania akustycznego jest nieduży.

Przyjmuje się, że przy natężeniu ruchu około 1 000 samochodów na dobę, strefa uciążliwości mieści się w granicach pasa drogowego.

Ze względu na komunikacyjne drogowe oddziaływanie akustyczne na terenie gminy należy podjąć działania zmierzające do zmniejszenia ponadnormatywnych poziomów dźwięku, zwłaszcza na terenie miejscowości o zwartej zabudowie.

W tym celu należy przeprowadzić analizę układu komunikacyjnego miejscowości, zadbać o stan techniczny nawierzchni, zastosować osłony dźwiękochłonne oraz dźwiękoszczelne w stosunku do zabudowy mieszkaniowej podlegającej ochronie za pomocą zabezpieczeń urbanistycznych. W stosunku do projektowanej zabudowy należy zadbać o zachowanie odpowiednich odległości od ciągów komunikacyjnych.

System komunikacyjny stwarza zagrożenia dla stanu akustycznego środowiska głównie z tytułu transportu drogowego, w tym przede wszystkim ruchu tranzytowego pojazdów ciężkich.

Punktem wyjściowym powinno być więc prowadzenie monitoringu hałasu na terenie powiatu, która dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska. Dotyczy to przede wszystkim miejscowości położonych przy ruchliwych trasach komunikacyjnych – drodze krajowej nr 31 oraz drogach wojewódzkich. Pomocne w ocenie oddziaływania akustycznego dróg na terenie powiatu będą mapy akustyczne sporządzane co 5 lat przez właścicieli obiektów drogowych i przedkładane właściwemu Wojewodzie i Staroście.

Przez teren gminy przebiega magistralna linia kolejowa nr 273 relacji Szczecin – Gryfino – Wrocław. Jest to linia dwutorowa, zelektryfikowana łącząca region Śląska z Zespołem Elektrowni, Elektrownią „Dolna Odra” S.A. i portem szczecińskim. Linia ta przechodzi wzdłuż miasta Gryfino, gdzie w jego centrum zlokalizowany jest dworzec

Oddziaływanie akustyczne linii kolejowej nie stanowi na terenie obszaru wiejskiego gminy poważnego zagrożenia, przede wszystkim ze względu na przebieg trasy głównie poza terenami zwartej zabudowy (budynki i budowle mogą być budowane w odległości nie mniejszej niż 10 m od granicy obszaru kolejowego, a odległość ta od skraju toru nie może być mniejsza niż 20 m – Rozporządzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej Dz. U. nr 52 poz. 627). Nie mniej jednak w obszarze miasta Gryfina, może stanowić ona problem w kwestii uciążliwości pod względem hałasu.

4.6.3.2. Hałas przemysłowy

Drugim źródłem hałasu są zakłady przemysłowe i odbywające się w nich procesy technologiczne. Poziom hałasu przemysłowego jest kształtowany indywidualnie dla każdego obiektu i zależny jest od rodzaju maszyn i urządzeń hałasotwórczych, izolacyjności obudowy hal przemysłowych, prowadzonych procesów technologicznych oraz od funkcji urbanistycznej sąsiadujących z nimi terenów.

Specyfiką hałasu przemysłowego jest jego długotrwałość występowania (zmianowy charakter pracy), a także czasowe krótkotrwałe duże natężenia.

Presja hałasu przemysłowego staje się w ostatnich latach mniejsza. Oddawane do użytkowania zakłady są prawidłowo projektowane pod kątem minimalizacji emisji hałasu do środowiska, co zapewniają (wymuszają) obowiązujące przepisy. Zakłady istniejące podejmują w większości niezbędne działania organizacyjne i techniczne ograniczające emisję hałasu do wartości zapewniających właściwy standard jakościowy środowiska.

Lokalizacja przedsiębiorstw w obrębie miasta wymaga jednak szczególnej dbałości o wyeliminowanie nadmiernego hałasu.

4.6.3.3. Hałas komunalny

Spośród źródeł hałasu komunalnego najistotniejsze znaczenie ma hałas towarzyszący obiektom sportu, rekreacji i rozrywki. Dyskoteki, nocne kluby, obiekty koncertowe na wolnym powietrzu, nawet ogródki wiedeńskie przy restauracjach i kawiarniach są źródłem hałasu. Z ich działalnością związany jest dyskomfort akustyczny. Negatywnie odbierany jest również tzw. hałas osiedlowy. Na terenie gminy z tego typu hałasem mamy do czynienia na terenach zwartej zabudowy w mieście Gryfino oraz w większych miejscowościach gminy.

4.6.4. Promieniowanie elektromagnetyczne

Na terenie gminy Gryfino (Grajdołek) zlokalizowana jest stacja transformatorowa GPZ Gryfino zasilana dwustronnie liniami wysokiego napięcia z GZP Dąbie i z elektrowni „Dolna Odra”. Zainstalowana moc tej stacji to 2x16 MVA ( stopień wykorzystania to około 30%, z której zasilana jest gmina i miasto.

W miejscowości Krajnik znajduje się stacja elektroenergetyczna 400/220 kV o znaczeniu krajowym.

Eksploatatorem linii elektrycznych i elektromagnetycznych gminy jest Przedsiębiorstwo Energetyczne Energetyka Szczecińska S.A.. Wymienione wyżej obiekty są źródłem promieniowania elektromagnetycznego.

Z elektrowni „Dolna Odra” wychodzą linie energetyczne relacji:

• Gryfino – Szczecin 110 kV
• Widuchowa – Chojna – Berlin 110 kV

Ze stacji elektroenergetycznej Krajnik wychodzą linie relacji:

• Krajnik – Poznań 400 kV
• Krajnik – GPZ dunowo 400 kV
• Krajnik – Vierraden 400 kV
• Krajnik – Glinki 220 kV
• Krajnik – Gorzów 220 kV
• Krajnik - Morzyczyn 220 kV.

Energia elektryczna dostarczana jest na poziomie napięcia SN – 15 kV ze stacji zlokalizowanej w Gryfinie.

      Wokół elektrowni, stacji elektroenergetycznej i linii najwyższych napięć rozciągają się strefy ochronne. Niestety strefy te ograniczają budowę i rozbudowę domów mieszkalnych, wypoczynkowych i innych przeznaczonych na stały pobyt ludzi. Tak więc jego natężenie nie stwarza zagrożenia dla zdrowia i życia ludzi ale wprowadza zamieszanie przestrzenne i blokuje różnego rodzaju inwestycje.

Poprowadzenie doziemnych systemów kablowych przy planowaniu dalszego rozwoju gminy czy modernizacji jej sieci energetycznej jest wskazane.

4.7. Charakterystyka elementów przyrody ożywionej

4.7.1. Szata roślinna

Naturalne zbiorowiska roślinne są odbiciem całokształtu warunków geograficznych, a więc klimatu, stosunków wodnych i torficzności podłoża. Dokładniej zbadane są torfowiska oraz zespoły Puszczy Bukowej. Dolina Odry różni się pod względem botanicznym od pozostałego obszaru gminy i cechuje się roślinnością z kręgu olesów i łęgów. Poczynając od krawędzi doliny w kierunku na wschód teren jest wyniesiony z siedliskiem lasów bukowych i mieszanych dębowo-sosnowych na gruntach mineralnych. Teren ten leży w obszarze klimatu atlantyckiego, stąd florę tej krainy cechuje element atlantycki. Kontrastują z tym siedliska na stromych stokach doliny o cechach klimatu kontynentalnego i z roślinnością stepową.

Doroślinności ekosystemów wodnych należą głównie: zespół lilii wodnych (grążel żółty oraz grzybienie białe, które występują jako roślinność wodna o kwiatach i liściach pływających na wodzie, w licznych, przeżyźnionych stawach wiejskich występuje zespół rzęs, natomiast w wodach płynących o szybkim nurcie, jak na przykład w rzece Tywie, występują ubogie w gatunki płaty zespołu włosienniczka rzecznego.

Torfowiska Gryfino stanowią ważny element krajobrazu przede wszystkim jako masyw torfowy wypełniający całą dolinę Odry – od krawędzi wschodniej tj. od Regalicy (Odry Wschodniej) przez obszar Międzyodrza po odrę Zachodnią. Całe złoże torfu na Międzyodrzu ma łączną powierzchnię kilku tysięcy ha, z których tylko część przypada na gminę Gryfino. Jest to złoże torfów niskich, na pokładzie gytii, o zmiennej miąższości torfów, przekraczającej nawet 6 – 7 m i miąższości gytii do 5 m, gdy warstwa torfu jest cieńsza. Na wielu torfowiskach była prowadzona eksploatacja torfu, po której pozostały kariery czyli potorfia zapełnione wodą. Stanowią one obecnie siedlisko dla bagiennych zarośli wierzbowych (łozowisk). Roślinność torfowisk niskich stanowią szuwary błotne, turzycowiska, mechowiska, zarośla wierzbowe i olszyny bagienne. Na torfowiskach wysokich występują fitocenozy mszarne, mszary brzozowe i sosnowe, oraz bagienne lasy brzozowo-sosnowe.

4.7.2. Lasy

Według danych uzyskanych z Nadleśnictwa Gryfino, gmina Gryfino posiada powierzchnie leśne o wielkości ok. 5 206 ha. co stanowi ok. 20% ogólnej powierzchni gminy. Obszary leśne znajdują się tu na wschód i południowy wschód od miasta Gryfina. Są to najczęściej drzewostany sosnowe, na siedliskach borowych z domieszką gatunków liściastych. W ogólnej powierzchni lasów 75% stanowią lasy iglaste, 25 % to lasy liściaste. Średni wiek lasów znajdujących się na terenie gminy wynosi 40 lat.

Lasy na obszarze gminy należące do Skarbu Państwa zarządzane są przez Lasy Państwowe – Nadleśnictwo Gryfino.

Powierzchnia lasów nie będących w posiadaniu Skarbu Państwa, a nadzorowana przez Nadleśnictwo wynosi 145 ha. Nadzór nad gospodarką leśną w tych lasach sprawuje Starosta, który na podstawie porozumienia przekazał Nadleśnictwu w Gryfinie prowadzenie spraw związanych z gospodarką leśną. Nadleśnictwo to administruje lasami należącymi zarówno do II grupy lasów gospodarczych, których celem jest produkcja surowca drzewnego i runa leśnego jak i do grupy I – lasów chronionych, do których należą lasy spełniające funkcję wodochronną, glebochronną, lasy chroniące środowisko przyrodnicze i nasienne wyłączone z użytkowania rębnego.

Podział administracyjny na leśnictwa w obszarze gminy Gryfino przedstawia się następująco:

• Leśnictwo Borzym – 1318 ha,
• Leśnictwo Podjuchy – 474 ha,
• Leśnictwo Sosnowo – 487 ha,
• Leśnictwo Wełtyń – 1 906 ha,
• Leśnictwo Glinna – 20 ha,
• Leśnictwo Baniewice – 51 ha,
• Leśnictwo Gajki – 748 ha.

            Kompleksy leśne gminy Gryfino znajdują się w dwóch obrębach: Rozdoły i Gryfino. Są to w większości siedliska borowe: bór świeży, bór mieszany świeży i bór wilgotny. Ponadto występują siedliska lasowe, takie jak las świeży, las mieszany świeży, las mieszany wilgotny, las wilgotny oraz siedliska olsu. Najstarsze drzewostany sosnowe występują w północnej części obrębu leśnego Gryfino oraz jego południowej części nad rzeką Pniewą. Siedliska z przewagą drzewostanów liściastych (dębowych, bukowych, brzozowych) zajmują niewielką powierzchnię. Cenny, ponad stuletni, drzewostan dębowy rośnie w Obrębie Rozdoły oraz na wschodnim brzegu jeziora Wełtyńskiego. Starsze fragmenty buczyn znajdują się nad Tywą oraz nad Pniewą. Drzewostany olszowe występują prawie na całej długości doliny Tywy, Pniewy, Strumienia Wełtyńskiego oraz porastają wschodni brzeg jeziora Wełtyń i fragmenty Międzyodrza. Lasy leżące w granicach gminy zaliczone zostały w poczet lasów gospodarczych i ochronnych. Do tych ostatnich należą wszystkie lasy w Obrębie Rozdoły, a w Obrębie Gryfino fragmenty nad jeziorami Steklno i Wełtyń oraz na jego wyspach i w okolicy miejscowości Nowe Czarnowo, Żurawki, Pniewo i Gryfino oraz pomiędzy Krzypnicą i Bartkowem.

4.7.3. Zieleń urządzona

Mówiąc o zieleni urządzonej mówimy o zagospodarowanym terenie pod względem polepszenia środowiska przyrodniczego danego obszaru. Zagospodarowanie takie ma na celu:

• zapobieganie erozji,
• kształtowanie stosunków wodnych,
• poprawę mikroklimatu,
• poprawę estetyki krajobrazu.

Do terenów zagospodarowanych w taki sposób zaliczamy parki miejskie, kompleksy pałacowo – dworskie oraz zieleń śródpolną.

Teren gminy charakteryzuje się stosunkowo dużym bogactwem zieleni pałacowo - dworskiej. Wśród nich znajdują się również obiekty objęte ochroną Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków. Wykaz parków na terenie miasta i gminy Gryfino przedstawia tabela 44.

Wykaz parków na terenie gminy Gryfino		T a b e l a  44
Położenie	Charakterystyka
Dębce	Park pałacowo – dworski
Drzenin	Park pałacowo – dworski
Wirówek	Park pałacowy
Wysoka Gryfińska	Park pałacowo – dworski
Chlebowo	Park dworski

Źródło: Program Ochrony Środowiska dla powiatu Gryfińskiego, Urząd Miasta i Gminy Gryfino

            Parki wiejskie, aleje oraz starodrzewy przykościelne i cmentarne to wartościowy element krajobrazu gminy zarówno jako składnik szaty roślinnej, jak i część zasobów kulturowych. Korzystając z opracowanej waloryzacji przyrodniczej gminy przybliżymy  charakterystykę niektórych obiektów zasługujących na szczególną uwagę.

Park w Wysokiej Gryfińskiej leży w obniżeniu, przy skarpie, wzdłuż której biegnie parkowa aleja. Drzewostan tworzą gatunki rodzime: dęby, jesiony, klony zwyczajne, wierzba biała, robinia akacjowa. W podszyciu występują: czeremcha, trzmielina europejska i dziki bez czarny, gatunki egzotyczne z drzewostanu wypadły. Wartość przedstawiają dęby, które zachowały się przy starej alei, o średnicy w pierśnicy przekraczającej 1m. Niektóre z nich jednakże zamierają. Wierzby osiągają obwody do 330 cm, jesiony do 285 cm. Atrakcyjnym gatunkiem zielnym, obcego pochodzenia jest barszcz.

Park w Drzeninie należał do piękniejszych w tych okolicach. Posiadał szereg ładnych, starych drzew w tym drzew egzotycznych. Jest to park mocno zdewastowany. Rośnie tu wiele okazałych drzew, choć ich kondycja jest różna. Niektóre okazy są pokaleczone kolczastym drutem a inne mają poniszczoną korowinę. Występują tu liczne gatunki takie jak: buki, lipy, akacje tuje. LipaTilia tomentosa jest zamierająca a jej obwód wynosi 495 cm, platan Platanus acesifolia obwód 280cm, jedlica Douglasa Pseudofsuga tacifolia, obwód 215 cm., żywotnik olbrzymi Thuja gigantea o obwodzie 280 cm.

Park w Wirówku posiadał kilka interesujących okazów drzew w pobliżu pałacu, które być może zachowały się do dzisiaj, dzięki dbałości nowego właściciela. Posiadłość jest w rękach prywatnych, ogrodzona i niedostępna dla obcych.

Park w Dębcach położony jest na niskiej terasie doliny Odry, miał głównie drzewa rodzime, nadające mu charakter częściowo leśny, drzewa te utrzymują się w ogólnie dobrym stanie. Z gatunków egzotycznych do dzisiaj zachowały się zdrowo dwa buki czerwonolistne i dęby szypułkowe odmiany stożkowej. W gorszym stanie są jedlice Douglasa. Natomiast rzadkie gatunki krzewów zniknęły w chaszczach podrostów i podszytu. Park jest dodatkowo dewastowany na skutek wycinania drzew przez złodziei.

Park w Chlebowie położony jest w centrum wsi. W kompozycji parkowej występują sady, warzywniki, kępy zadrzewień oraz dwa owalne stawy. Na najstarszy drzewostan składają się lipy, wiązy i kasztanowce. Obecnie właścicielem parku jest prywatny właściciel.

4.7.4. Charakterystyka ogólna świata zwierząt

Świat zwierząt reprezentowany jest przez gatunki płazów, gadów, ssaków, ptaków i ryb. Na obszarze gminy Gryfino zaobserwowano co najmiej:

•   20 gatunków ryb,
•   13 gatunków płazów,
•     6 gatunków gadów,
• 196 gatunków ptaków,
•   36 gatunków ssaków.

            Przeprowadzona inwentaryzacja faunistyczna w gminie Gryfino dowodzi wysokich walorów biocenotycznych tego obszaru. Bytują tu co najmniej 2 gatunki bezkręgowców i 8 kręgowców  z Europejskiej Czerwonej Listy Zwierząt oraz 14 gatunków bezkręgowców i 30 kręgowców z Polskiej Czerwonej Listy Zwierząt.

            Wśród płazów występujących na tym terenie występują gatunki zagrożone wyginięciem w skali Polski. Są to: żaba zwinka, traszka grzebieniasta, traszka zwyczajna, kumak nizinny, grzebiuszka ziemna, ropucha szara, ropucha paskówka, rzekotka drzewna i żaba śmieszka, oraz żaba moczarowa.

Z gatunków ginących ssaków wymienić należy przede wszystkim wydrę i bobra europejskiego oraz borsuki i nietoperze.

Do zagrożonych wyginięciem ryb należą: łosoś, troć wędrowna, ciosa i certa.
Do zagrożonych gatunków gadów należą: żółw błotny oraz padalec zwyczajny.
Do ginących gatunków ptaków należą: bielik, błotniak zbożowy, kania rdzawa, derkacz, sokół wędrowny.

4.7.5 Przyczyny degradacji szaty roślinnej i przeobrażeń fauny

            Z uwagi na wysokie walory przyrodnicze terenu gminy, problemy ochrony środowiska przyrodniczego dotyczą wielu dziedzin życia gospodarczego człowieka. Do największych zagrożeń, które mają wpływ na kształtowanie się środowiska przyrodniczego należą:

• zauważalny od wielu lat obniżający się poziom wód gruntowych i powierzchniowych,
• pogorszenie się jakości wód,
• zatrucia wód gruntowych i powierzchniowych ściekami bytowymi i gnojowicą,
• kłusownictwo,
• rosnąca liczba inwestycji w miejscach atrakcyjnych krajobrazowo w sąsiedztwie jezior,
• zagrożenie drzewostanów owadami,
• występowanie grzybów pasożytniczych,
• zagrożenia pożarami.

Głównym objawem degradacji środowiska przyrodniczego jest przekształcanie ekosystemów wodnych. Jest to wynikiem systematycznego obniżania się poziomu wód gruntowych i powierzchniowych na skutek zmian klimatycznych i niewłaściwego zmeliorowania terenu. W sytuacji obecnej najlepszym rozwiązaniem dla terenów, gdzie występują wahania zwierciadła wody jest zastosowanie tak zwanej małej retencji oraz ograniczenie stosowania melioracji odwadniających w większych obszarach.

W ramach ochrony dzikich zwierząt należy zwrócić uwagę na potrzebę dokarmiania zwierząt w okresach długich i intensywnych opadów śnieżnych oraz utrzymujących się mrozów. W przypadku ochrony zwierząt domowych konieczne jest zorganizowanie, schroniska dla zwierząt na terenie gminy Gryfino, bądź też na zasadzie porozumienia - na terenie gminy sąsiedniej.

4.8. Formy ochrony przyrody

Na podstawie ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 114 z 1991 r., poz. 492), za tereny chronione należy uznać parki narodowe, rezerwaty i parki krajobrazowe wraz z ich otulinami oraz obszary chronionego krajobrazu. Formę ochronną mogą mieć również niektóre pomniki przyrody, użytki ekologiczne, a zwłaszcza zespoły przyrodniczo-krajobrazowe.

Na terenie gminy Gryfino znajdują się następujące formy ochrony przyrody i krajobrazu:

parki krajobrazowe

• Szczeciński Park Krajobrazowy „Puszcza Bukowa”, utworzony 4 listopada 1981 r. Został on uznany ze względu na wybitne walory krajobrazowe i zespoły roślinne. Powierzchnia Parku wynosi obecnie 9 096 ha, zaś powierzchnia otuliny do 11 842 ha. Puszcza Bukowa jest zwartym kompleksem leśnym, porastającym pasmo polodowcowych wzgórz morenowych zwanych Wzgórzami Bukowymi.

Na terenie gminy Gryfino Szczeciński Park Krajobrazowy zajmuje obszar 113 ha wraz z otuliną. Jest to niewielki procent obszaru Parku bo ok. 0,54 %.

• Park Krajobrazowy „Doliny Dolnej Odry”, powołany 1 kwietnia 1993 r. i powiększony w 1996 roku. Park leży między dwoma ramionami Odry, Odry Zachodniej i Odry Wschodniej, obejmuje obszar tak zwanego Międzyodrza. Powierzchnia parku wynosi obecnie 6009 ha. Otulina zajmuje obszar 1 149 ha. Park jest miejscem bytowania przyrody związanej ze środowiskiem wodnym i bagiennym.

Na terenie gminy Gryfino znajduje się 2.307 ha Parku, co stanowi ok. 32,23 % tego obszaru.

      Szczeciński Park Krajobrazowy „Puszcza Bukowa” jest zwartym kompleksem leśnym, porastającym pasmo polodowcowych wzgórz morenowych, zwanychWzgórzami Bukowymi.
            Przesuwający się wielokrotnie przez Pomorze lodowiec pozostawił po sobie liczne pamiątki. Na obszarze Szczecińskiego Parku Krajobrazowego i jego otuliny są to głazy narzutowe, skomplikowana budowa geologiczna podłoża oraz związane z tym zróżnicowanie rzeźby terenu i ciekawe zjawiska hydrologiczne. Pozostałością polodowcową są także jeziora, oczka wodne, mokradła i torfowiska.
            We florze Wzgórz Bukowych znajduje się około 1250 gatunków roślin, w tym około 900 rodzimych. W ciągu ostatnich dwóch wieków wymarło na tym terenie około 190 gatunków roślin. We florze Wzgórz znajdują się 53 gatunki roślin podlegających całkowitej ochronie prawnej, m.in. cis pospolity, jarząb szwedzki i brekinia, rokitnik zwyczajny, bluszcz pospolity, barwinek pospolity, wiciokrzew pomorski, widłak jałowcowaty i wroniec, grzybień biały, grążel żółty, rosiczka okrągłolistna, pajęcznica liliowata, lilia złotogłów, sasanka łąkowa, storczyki, kruszczyki, listera jajowata, gnieźnik leśny. 12 dalszych korzysta z ochrony częściowej.
            W Szczecińskim Parku Krajobrazowym i otulinie dotychczas stwierdzono występowanie 27 gatunków ryb ( piskorz podlega ochronie), 13 gatunków płazów (wszystkie podlegają ochronie, są to traszki, żaby, ropuchy), 6 gatunków gadów pod ochroną (są to: jaszczurki, padalec, zaskroniec zwyczajny, żmija zygzakowata i gniewosz plamisty), 190 gatunków ptaków ( bąk, ohar, kania ruda, bielik, orlik krzykliwy, podróżniczek i wąsatka); 48 gatunków ssaków ( nietoperze, ryjówki, zębiełek karliczek i wydra), 400 gatunków motyli, 1 chroniony gatunek pająka, 5 gatunków chronionych chrząszczy oraz 2 gatunki chronionych mięczaków.

           Park Krajobrazowy Dolina Dolnej Odry to największe w Europie Zachodniej i Środkowej fluwiogeniczne torfowisko niskie z florą i fauną nie spotykaną już w dolinach innych, wielkich rzek europejskich. Obszar Parku pocięty jest gęstą siecią starorzeczy, kanałów, rowów i rozlewisk o łącznej długości ponad 200 km. Czynione na wielką skalę w okresie międzywojennym inwestycje, mające zapewnić wykorzystanie rolnicze międzyodrza, nie przyniosły spodziewanych efektów ze względu na bardzo nikłe wyniesienie terenu ponad poziom morza ( od 0,1 – 0,2 do 0,5 m npm.), co powodowało jego częste zalewanie. Po wojnie stopniowo zaniechano wszelkich rolniczych działań, a także zaprzestano konserwacji urządzeń hydrotechnicznych. Ze względu na pograniczny charakter omawianego obszaru, możliwości poruszania się po nim ludzi były znacznie ograniczone. Przyroda powoli wróciła do stanu naturalnego i dzisiaj jest to naturalnie zalewana, zależnie od poziomu wody w Odrze, przestrzeń pokryta turzycowiskami, szuwarami, zaroślami łozy, skupieniami łęgu wierzbowo-topolowego i kompleksami łęgu olsowego. Przedmiotem ochrony jest nie tylko torfowisko, ale także rzadkie i ginące zespoły i gatunki roślin, oraz fauna, w tym licznie tu występujące gatunki ptaków.
Lasy olsowe zajmują powierzchnię ok. 4 % powierzchni Parku. Łęgi wierzbowe usytuowane są przede wszystkim nad brzegami rzek oraz starorzeczy i kanałów. Bardzo ekspansywnym zbiorowiskiem na całym Międzyodrzu są zarośla łozowe i wiklinowe, reprezentowane głównie przez wierzbę szarą, wierzbę trójpręcikową i wiciową. Jednak najbardziej rozległe przestrzenie zajmują turzycowiska, mannowiska i trzcinowiska, w mniejszym wymiarze szuwar pałkowy. Do rzadkich i chronionych roślin, występujących na terenie Międzyodrza należą między innymi grzybienie białe i grążel żółty, zarastające duże powierzchnie kanałów, salwinia pływająca, grzybieńczyk wodny, arcydzięgiel nabrzeżny, kalina koralowa, czermień błotna, łaczeń baldaszkowaty, bobrek trójlistkowy, starzec błotny, listera jajowata, mlecz błotny, porzeczka czarna, przęstka pospolita, groszek błotny, pływacz zwyczajny.
            Najważniejszą grupę zwierząt w Parku stanowią ptaki (ok. 250 gatunków). Park krajobrazowy Dolina Dolnej Odry jest ważną, południkową drogą ich przelotów oraz miejscem koncentracji wielu gatunków ptaków wodnobłotnych, takich jak gęsi (do 20 000 osobników) i żurawie (do 13 000 osobników). Z gatunków lęgowych ptaków zagrożonych wyginięciem w skali Europy występują tu: bielik, rybołów, kania czarna, kania ruda, błotniak zbożowy, błotniak łąkowy, sowa błotna, wodniczka (ptak zagrożony wyginięciem w skali światowej), wodnik.
            Na terenie Parku wprowadzono zakaz polowania na ptaki oraz poruszania się po terenie chronionym jednostkami pływającymi o napędzie spalinowym.
            Dwa największe ssaki chronione Parku to bóbr i wydra. Z przedstawicieli drapieżników w Parku największą grupę stanowią łasicowate: wydra, kuna leśna, kuna domowa, łasica, tchórz, gronostaj. Mniej liczne są psowate, takie jak lis, jenot oraz borsuk. Spośród ssaków parzystokopytnych występują tu jedynie dzik oraz sarna.
            Wody zajmujące w Parku dużą część powierzchni (ok. 12%), stanowią ważne środowisko bytowania i rozrodu ryb, stwarzając poprzez wielką różnorodność kanałów (pod względem wielkości, głębokości, prędkości przepływu, różnego stopnia zarastania) całą gamę siedlisk, odpowiadających rybom różnych gatunków. Do najliczniej występujących należą tu gatunki, takie jak leszcz, krąp, płoć, szczupak, węgorz, kleń, boleń, lin, karp, sum, okoń, sandacz. Spośród rzadszych lub chronionych gatunków możemy tu spotkać kiełbia, piskorza, kozę, sumika karłowatego, minoga rzecznego oraz miętusa.
            Park posiada duże wartości poznawcze i rekreacyjne. Można tu uprawiać wędkarstwo, a dla miłośników kajakarstwa i żeglarstwa wytyczono wodne szlaki turystyczne.
            Trudno dostępne tereny bagienne utrudniają turystykę pieszą, którą można uprawiać jedynie wzdłuż biegnących brzegami Odry wałów – i to w zakresie ograniczonym przez istnienie nieczynnych śluz. Zaplanowano oznakowanie w terenie kilku tras pieszo-rowerowych oraz wodnych (wyłączenie dla jednostek pływających bez silników spalinowych). Na wysokości Gryfina, przy Odrze Zachodniej, zorganizowany jest punkt informacji turystycznej, a obecnie funkcjonuje już przystań, stąd wycieczki korzystając z będących własnością Dyrekcji „kanadyjek” zwiedzają Park. Bardzo interesujące turystycznie są również okolice Parku, gdzie istnieje wiele tras turystycznych nawiązujących do szlaków  Puszczy Bukowej i Cedyńskiego Parku Krajobrazowego.

rezerwaty przyrody

Miasto i gmina Gryfino nie posiada na swoim obszarze rezerwatów przyrody.
Z uzyskanych informacji od Dyrekcji Parków Krajobrazowych „Doliny Dolnej Odry”, w chwili obecnej na terenie gminy nie planuje się utworzenia rezerwatów przyrody. Nie mniej jednak ta sytuacja w najbliższym czasie może  ulec zmianie w kierunku powiększenia ilości takich form ochrony na tym terenie.

pomniki przyrody

Jedną z form ochrony przyrody gminy stanowią pomniki przyrody objęte ochroną pomnikową. Mogą to być elementy przyrody ożywionej (drzewa), jak również elementy przyrody nieożywionej np. głazy.

Cenne przyrodniczo obiekty, ustanowione jako pomniki przyrody, przedstawia tabela 45.

Wykaz pomników przyrody na terenie miasta i gminy Gryfino.					T a b e l a  45
Nazwa gatunkowa	Ilość[szt.], [ha]	Obwód  [cm]		Lokalizacja
Dąb szypułkowy	5 szt.	b.d		Leśnictwo Borzym
Sosna pospolita	1 szt.	374,00		Wyspa Koźla nad jeziorem Wełtyń
Cis pospolity	2 szt.	135,00	75,00 i 50,00 i 55,00	m. Żórawki
Świerk porośnięty bluszczem	1 szt.	260,00		m. Żórawki
„Krzywy Las” - sosnowy	0,50 ha	Łukowato wygięte pnie drzew.		m. Nowe Czarnowo koło Elektrowni „Dolna Odra”.

Źródło: Program Ochrony Środowiska dla powiatu Gryfińskiego. Strategia Zrównoważonego Rozwoju miasta i gminy Gryfino.

użytki ekologiczne

• „Zgniły Grzyb” – powołany w południowo-zachodniej części Szczecińskiego Parku Krajobrazowego, przez Radę Gminy Gryfino w 1995 r. na powierzchni 50,25 ha. Jezioro Zgniły Grzyb wraz z otaczającymi je lasami, trzcinowiskami, nieużytkami i łąkami jest miejscem rozrodu, żerowania i odpoczynku wielu gatunków zwierząt, w tym rzadkich gatunków zagrożonych ssaków (wydra, bóbr) i ptaków (orlik krzykliwy i kania ruda).
• „Dolina Storczykowa” o pow. 5,96 ha, jest miejscem bytowania i gniazdowania wielu gatunków ptaków wodno – błotnych. Powołany w celu ochrony trzcinowiska z bogatą roślinnością przywodną.

Lasy ochronne

• Lasy strefy zieleni wysokiej:
• cały obręb Rozdoły,
• w obrębie Gryfino - lasy w bezpośrednim sąsiedztwie elektrowni „Dolna Odra".
• Lasy masowego wypoczynku nad jeż. Wełtyń i jeź. Steklno.
• Lasy w strefie oddziaływania przemysłu (lasy w rejonie elektrowni „Dolna Odra") - okolice Nowego Czarnowa, Pniewa, Żórawek, Gryfina, Krzypnicy, Bartkowa.

Strefy ochronne

1.         Na terenie gminy znajduje się strefa ochronnagniazda orlikakrzykliwego na terenie Leśnictwa Binowo - Nadleśnictwo Gryfino.

2.         W strefy ochronne są również zaopatrzonewody podziemne i powierzchniowe a mianowicie: (ujęcia i zasoby wodne):

• Obszar Najwyższej Ochrony Zasobów Wodnych (ONO) - Międzyodrze Gryfińskie.
• Strefa ochrony pośredniej „B" komunalnego ujęcia wody z jeziora Miedwie ustanowiona Zarządzeniem Nr 23/79 Wojewody Szczecińskiego i Wojewody Gorzowskiego, z dnia 22.06.1979 r. oraz decyzja administracyjna, z dnia 28.06.1991 r.
• Strefa alimentacji zasobów wód podziemnych.
• Strefy ochronne istniejących ujęć: „Tywa", „Pomorska", „Bartkowo".
• Strefa ochronna projektowanego ujęcia wody dla miasta Gryfina, na obszarze zasobowym Krzypnica - Marwice i dla miasta Szczecina.

4.8.1. Proponowane formy ochrony środowiska

  W strategii gminy Gryfino uwzględniono zaproponowane przez Biuro Konserwacji Przyrody w Szczecinie utworzenie następujących form ochrony przyrody:

Obszar chronionego krajobrazu:

• DOLINA TYWY – przedmiotem ochrony jest ekosystem i korytarz ekologiczny, malowniczy fragment krajobrazu.
• DOLINA PNIEWY – celem ochrony jest zachowanie ekosystemów wodno-leśnych oraz krajobrazu doliny.
• GRYFIŃSKI OBSZAR CHRONIONEGO KRAJOBRAZU – przedmiotem ochrony jest krajobraz strefy krawędzi Doliny Odry ze stanowiskiem gat. roślin i zwierząt.

Zespoły Przyrodniczo - Krajobrazowe:

• JEZIORO WEŁTYŃ – włącznie z przyległymi lasami – celem ochrony jest zachowanie cennego obszaru faunistyczno - florystycznego,
• NADODRZAŃSKIE ŁĄKI – przedmiotem ochrony są fragmenty krajobrazu naturalnego i kulturowego.

Rezerwaty:

• Rezerwat przyrody faunistyczno – florystyczny „Łąki Storczykowe” – przedmiotem ochrony jest bogate stanowisko storczyków i miejsce występowania chronionych gatunków zwierząt zlokalizowane na wschodnim brzegu jeziora koło wsi Wełtyń.
• Rezerwat przyrody krajobrazowo – biocenotyczny „Wysoka Skarpa Rzeki Tywy” – celem ochrony jest dolina rzeczna z grądem zboczowym i płynącą rzeką Tywą- zlokalizowany między miejscowościami Gryfino i Szczawno.
• Rezerwat przyrody faunistyczno – florystyczny „Mszar Gajki” – przedmiotem ochrony jest śródleśne torfowisko wysokie zlokalizowane na północ od Steklna.

Użytki ekologiczne:

• Użytek ekologiczny faunistyczny „Chlebowo” – celem ochrony jest zachowanie ekosystemu wodnego wraz z chronionymi gat. roślin i zwierząt
• Użytek ekologiczny florystyczno-faunistyczny – celem ochrony jest ekosystem wodny z chronionymi gatunkami zwierząt (płazy) na północ od Wysokiej Gryfińskiej.
• Kompleks florystycznych użytków ekologicznych „Wzgórze Batowa” – celem ochrony jest kompleks wzgórz porośniętych murawą kserotermiczną między Radziszewem a Daleszewem.
• Użytek ekologiczny florystyczny – zlokalizowany na wschód od Łubnicy, mozaika zbiorowisk łąkowych z rzadkimi gatunkami roślin.
• Użytek ekologiczny faunistyczny „Bagienko” – celem ochrony jest bagno śródpolne z licznymi stanowiskami płazów zlokalizowane przy drodze Czepino – Stare Brynki.
• Użytek ekologiczny florystyczno – faunistyczny cenne stanowisko biocenotyczne na wschód od fermy Raczki.
• Użytek ekologiczny florystyczno – faunistyczny – zlokalizowany na wschód od Starych Brynek, cenne stanowisko biocenotyczne.
• Użytek ekologiczny florystyczno – faunistyczny, w skład którego wchodzi Jeziorko Krzywienko połączone ciekiem wodnym z Jeziorkiem Głębokie – przedmiotem ochrony jest cenne stanowisko biocenotyczne.
• Użytek ekologiczny florystyczno-faunistyczny – zlokalizowany na północ od Gryfina - przedmiotem ochrony są turzycowiska, stanowiska cennych gatunków chronionych – storczyków.
• Użytek ekologiczny florystyczno – faunistyczny „Gryfińskie Rosiczki” – tematem ochrony jest torfowisko leśne między Gryfinem a Wełtyniem.
• Użytek ekologiczny florystyczno – faunistyczny – Jezioro Zamkowe, celem ochrony jest Jezioro Zamkowe o cennej fitocenozie jeziornej.
• Użytek ekologiczny florystyczno – faunistyczny Jezioro Prusin Duży – przedmiotem ochrony jest cenne stanowisko florystyczne, faunistyczne oraz fitocenoza jeziora.
• Użytek ekologiczny florystyczno – faunistyczny – przedmiotem ochrony jest jeziorko śródpolne na wschód od Gardna.
• Użytek ekologiczny florystyczno – faunistyczny Drzenińskie Mokradła – zlokalizowane na południe od Drzenina śródpolne użytki ekologiczne o znaczeniu biocenotycznym (torfowisko).
• Użytek ekologiczny florystyczno – faunistyczny „Siecno” – jest to rozlewisko śródpolne na zachód od Drzenina, miejsce występowania licznej fauny.
• Użytek ekologiczny florystyczno – faunistyczny „Grajdołek” – przedmiotem ochrony są śródpolne oczka wodne na południowy wschód od Gryfina.
• Użytek ekologiczny florystyczno – faunistyczny „Wodniczkowe Łąki” (łąki w rejonie Krajnika, Krzypnicy, Marwic) – cenny obszar o znaczeniu biocenotycznym.
• Użytek ekologiczny florystyczny „Mieleńkie Łąki” – podmokłe łąki na zachód od Mielenka Gryfińskiego miejsce żerowania licznych gatunków ptaków m.in. kani rudej.
• Użytek ekologiczny florystyczny „Uroczysko Dołgie” – torfowisko śródleśne na północ od miejscowości Dołgie, cenny obszar o znaczeniu biocenotycznym.
• Użytek ekologiczny faunistyczny – śródpolne oczka wodne na północ od Chlebowa.

4.8.2. Europejskie sieci obszarów chronionych

4.8.2.1. NATURA 2000

Teren gminy Gryfino posiada obszary szczególnie cenione przyrodniczo, w związku z czym w ramach prac Zachodniopomorskiego Wojewódzkiego Zespołu Realizacyjnego Natura 2000, powołanego przez Wojewodę Zachodniopomorskiego wytypowano 3 obszary proponowane do objęcia siecią „NATURA 2000 (wg Listy proponowanych specjalnych obszarów ochrony siedlisk Natura 2000 opublikowanej przez Ministerstwo Ochrony Środowiska).

Obszar oznaczony kodem:
PLB 320003 „Dolina Dolnej Odry”- określony jako obszar ochrony gatunkowej ptaków (OSO).
W granicach gminy znajduje się część opisywanego obszaru. Powierzchnia całkowita obszaru „Dolina Dolnej Odry” wynosi 54 234,8 ha. Na terenie gminy Gryfino obszar ten zajmuje 2 906,8 ha, natomiast na terenie miesta 52,7 ha. Odnosząc się do granic gminy obszar ten znajduje się w ujściowej części Odry, gdzie posiada dwa główne rozgałęzienia – Odra Wschodnia i Regalica. Obszar pomiędzy głównymi odnogami (kanałami) ( Międzyodrze) jest płaską równiną z licznymi jeziorkami i mniejszymi kanałami, jest on zabagniony, posiada okresowo zalewane łąki i fragmenty nadrzecznych łęgów.
  Obszar „Dolina Dolnej Odry” jest to ostoja ptasia o randze europejskiej E 06. Występują tutaj co najmniej 34 gatunki ptaków i 14 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi (PCK). Jest to bardzo ważny teren szczególnie dla ptaków wodno-błotnych w okresie lęgowym, wędrówkowym i zimowiskowym.
Największe zagrożenia dla obszaru to zanieczyszczenia wód produktami pochodzenia rolniczego, przemysłowego i komunalnego.

PLB 320004 „Jeziora Wełtyńskie”- określony jako obszar ochrony gatunkowej ptaków (OSO).
   W granicach gminy Gryfino znajduje się 1 305,2 ha, natomiast cały obszar posiada powierzchnię 1 306,2 ha. Tak więc na terenie gminy Gryfino znajduje się jego znaczna część.
Obszar ten obejmuje zespół małych jezior śródpolnych, otoczonych przez pola uprawne, łaki i pastwiska, największe jezioro to Jezioro Wełtyńskie. Na jeziorach znajdują się wyspy oraz niewielkie połacie szuwarów trzcinowych. Na tym terenie występują niewielkie laski bukowe.

PLH 320003 „Dolna Odra”- określony jako obszar ochrony siedliskowej (SOO).
   Jest to ważna ostoja ptasia o randze europejskiej E 006, zwłaszcza dla migrujących i zimujących gatunków wodno-błotnych. Powierzchnia omawianego obszaru wynosi 33 750,8 ha.
Międzyodrze, to wyspa torfowa połozona pomiędzy Odrą Wschodnią a Regalicą. Jest to obszar największego w Europie torfowiska fluwiogenicznego o miazszości do 10 m, poprzecinanego siecią kanałów, starorzeczy, rowów i rozlewisk. W tych szczególnych warunkach, przy bardzo ograniczonym gospodarowaniu wykształciła się tu charakterystyczna szata roślinna i osiedliły liczne gatunki zwierząt. Zagrożeniem dla tego siedliska może być przemysłowe, rolnicze i komunalne zanieczyszczenia wód oraz polowania i kłusownictwo.

PLH 320036 „Wzgórza Bukowe”- określony jako obszar ochrony siedliskowej (SOO).
  Obszar „Wzgórza Bukowe” zajmują zaledwie 2,5 % powierzchni obszaru gminy Gryfino. Jest to teren szczególny, ze względu na zróżnicowane lasy bukowe. Zagrożeniem tego siedliska może być spadek poziomu wód gruntowych, melioracje, presja na zabudowę obszarów nieleśnych, zanieczyszczenie powietrza związane z sąsiedztwem miasta i rosnącym ruchem motoryzacyjnym.

Realizacja zadania NATURA 2000 ma umożliwić przekazanie dziedzictwa przyrodniczego dla przyszłych pokoleń przez zachowanie w stanie naturalnym lub zbliżonym do naturalnego obszarów występowania wartościowych przyrodniczo siedlisk oraz rzadkich roślin i zwierząt; obszary takie nazwano w programie ostojami.

Ochrona obszaru w ramach sieci NATURA 2000 nie wyklucza jego gospodarczego wykorzystania. Jednakże każdy plan lub przedsięwzięcie, które może w istotny sposób oddziaływać na obiekt wchodzący w skład sieci, musi podlegać ocenie oddziaływania jego skutków na ochronę obiektu. Zgoda na działania szkodzące obiektowi może być wyrażona wyłącznie w określonych przypadkach i pod warunkiem zrekompensowania szkód w innym miejscu (w celu zapewnienia spójności sieci).

Kraje członkowskie będą współfinansować ochronę obszarów NATURY 2000. Dyrektywa zawiera zasady tego finansowania. Będą do tego celu wykorzystywane różne narzędzia finansowe Unii. Stan chronionych siedlisk i gatunków, a także sytuacja na obszarach wchodzących w skład sieci, muszą być monitorowane. Dyrektywa przewiduje również procedurę rezygnacji z uznawania danego obszaru za ostoję wchodzącą w skład sieci, jeśli na skutek naturalnych procesów utraci chronione wartości.

4.9. Zestawienie wielkości zasobów i walorów przyrodniczych

Walory przyrodnicze gminy Gryfino są znaczne, jednak należy też wziąć pod uwagę ich czynniki ograniczające rozwój gminy. Zestawienie poszczególnych elementów przyrodniczych oddziaływujących na kształtowanie gospodarczego i przyrodniczego rozwoju gminy przedstawia poniższa tabela.

T a b e l a  46 Zasoby i walory przyrodnicze istniejące na terenie gminy Gryfino
Element przyrodniczy	Czynniki prorozwojowe		Czynniki pogarszające  możliwości rozwojowe
1	2		3
Położenie – przygraniczne	rozwój ruchu turystycznego napływ obcego kapitału nawiązanie współpracy gmin po obu stronach granicy		zwiększenie natężenia ruchu na trasach przygranicznych zwiększona eksploatacja dóbr naturalnych
Rzeźba terenu – charakterystyczna dla terenów polodowcowych (lekko pagórkowaty)	dobre miejsce dla rozwoju turystyki konnej, rowerowej i miejsc spokojnego wypoczynku		intensywne rolnictwo pogorszenie jakości gleb gwałtowny spływ powierzchniowy powodujący erozję gleb zróżnicowane warunki gruntowo – wodne
Zasoby naturalne – kruszywa naturalne	rozwój przemysłu wydobycia i przetwarzania kruszyw naturalnych i kredy jeziornej nowe miejsca pracy dochody dla gminy z tytułu opłat		wzrost natężenia ruchu samochodów ciężarowych zwiększona emisja zanieczyszczeń pyłowych zmiany w rzeźbie terenu naruszenie walorów krajobrazowych obszaru
Wody powierzchniowe – główna rzeka Odra, liczne zbiorniki naturalne	rozwój transportu wodnego rozwój hodowli ryb oszczędna eksploatacja wód podziemnych bardzo dobre warunki dla rozwoju turystyki i sportów wodnych	zła jakość wód powierzchniowych nie badana jakość wód niektórych cieków i zbiorników wodnych możliwość zatrucia i wystąpienia chorób skóry mała liczba strzeżonych kąpielisk
Wody podziemne - brak głównych zbiorników wód podziemnych		ograniczenia w ilości zużycia wody ograniczenia rozwoju niektórych gałęzi przemysłu niedobory wody w okresach bezdeszczowych ograniczenie nowego osadnictwa
Gleby – dobre gleby pod względem przydatności rolniczej, niestety częściowo zdegradowane	rozwój rolnictwa miejsca pracy dla mieszkańców możliwość zalesienia terenów zdegradowanych	degradacja gleb spowodowana intensywnym rolnictwem zagrożenie dla małych ekosystemów zanieczyszczenie wód powierzchniowych i podziemnych środkami ochrony roślin
Klimat – intensywnie występujące wiatry	rozwój technologii wykorzystujących energię wiatrową	zwiększona erozja wietrzna gleb
Szata roślinna – bogata i zróżnicowana	możliwość tworzenia form ochrony przyrody i krajobrazu dobre warunki do rozwoju bazy turystycznej rozwój przemysłu drzewnego	ograniczenia w lokalizacji niektórych inwestycji i działalności gospodarczej

4.10. Zagrożenie powodziowe

            Z położenia geograficznego, obserwacji zachowań wód w ciekach wodnych i rzeki Odry raz analizy możliwych zagrożeń wynika, iż na terenie gminy Gryfino głównym zagrożeniem jest zagrożenie powodziowe.
            Największe zagrożenie powodziowe stanowi rzeka Odra. Pozostałe cieki z uwagi na ich przebieg w terenie, wysokość obwałowań, przepustową charakterystykę wód nie stanowią zagrożenia dla ludności, zwierząt i mienia. Mogą tu jednak wystąpić lokalne zalania i podtopienia użytków rolnych po intensywnych opadach atmosferycznych i spływie wód roztopowych. Nie występują tutaj sztuczne zbiorniki z zaporami zagrażającymi niekontrolowanym przerwaniem i zalaniem terenów zaludnionych.
            W ogólnie przyjętych klasyfikacjach powodzi na obszarze gminy występują powodzie roztopowe, zatorowe, cofkowe, które są spowodowane silnymi wiatrami z kierunku północnego i północno – zachodniego, oraz na skutek obfitych opadów deszczu w dorzeczu rzeki Odry – opadowe.
            Podczas powodzi zatorowych następuje gwałtowny przyrost stanów wody – powyżej 1 m – w ciągu kilku godzin, co przy wysokich stanach jest zjawiskiem niezwykle groźnym dla urządzeń ochrony przed powodzią. Również szybki wzrost poziomu wody następuje przy tzw. cofce – w ciągu kilku godzin stany wody podnoszą się o 0,5 – 0,6 m. Szczególnie groźnym zjawiskiem dla dolnego odcinka Odry jest nałożenie się spływu wielkiej wody z góry rzeki z cofką. Przy stanach alarmowych woda utrzymuje się w zasadzie w korycie rzeki, wpływa jedynie na niżej położone tereny międzywala. Odcinek Odry na terenie gminy Gryfino jest chroniony częściowo przez wały przeciwpowodziowe, których łączna długość wynosi 13,015 km w tym powierzchni chronionej jest 1010 ha.
            Dokładną ewidencję wałów przeciwpowodziowych przedstawiono poniżej.

4.10.1. Wały przeciwpowodziowe

Przy stanach alarmowych w obszarze gminy woda rzeki Odry utrzymuje się w zasadzie w korycie rzeki, wpływa jedynie na niżej położone tereny międzywala. Odcinek Odry na terenie gminy Gryfino jest chroniony częściowo przez wały przeciwpowodziowe, których łączna długość wynosi 13,015 km w tym powierzchni chronionej jest 1010 ha.

Wały te chronią miejscowości: Żabnica, Czepino, Dębce, Daleszewo, Radziszewo i częściowo Gryfino. W przypadku ich przerwania lub przelania się przez koronę wód Odry ww. miejscowości mogą być podtopione lub zalane. Na pozostałym obszarze Odra jest nie obwałowana.

Ewidencja wałów przeciwpowodziowych na terenie gminy Gryfino									T a b e l a  47
Lp.	Nazwa rzeki /akwenu	Nazwa i lokalizacja wału	Kilometraż cieku		Wał lewy prawy	Dane tech. wału			Powierzchnia chroniona [ha]	Stan techn. wału
			Począt. wału [km]	Koniec wału [km]		Dług. [km]	Śr. Wys. [m]	Szer. Koron [m]
	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10
1.	Odra Wschodnia	Łubnica-Dębce	726+400	724+400	P	1,960	3,0	3,0	300	Dobry
2.	Odra Wschodnia	Dębce- Żabnica	723+200	724+040	P	0,840	3,0	2,28	200	Dobry
3.	Odra Wschodnia	„Mniszki” -Gryfino	720+935	718+850	P	2,085	2,20	3,0	250	Dobry
4.	Odra Wschodnia	OSiR Gryfino	717+000	717+800	P	0,800	2,00	1,0 /3,0	50	Zły
5.	Rzeka Tywa	Gryfino ujście rz. Tywy	0+000	1+870	P	1,870	1,00 /2,5	1,00 /5,0	150	Zły
6.	Rzeka Tywa	Gryfino ujście rz. Tywy	0+000	1+500	L	1,500	3,0	1,90		Dost.
7.	Odra Wschodnia	Kanał Zimny  – ujście rzeki Tywy	713+100	717+050	P	3,950	3,0 /4,0	3,0	60	Dost.

Źródło: „Plan operacyjny ochrony przed powodzią”-Gryfino 2003 r.

4.10.2. Poldery zalewowe

Poldery, które mogą zostać podtopione, bądź zalane, to:

Polder Gryfiński – polder ten jest chroniony od strony rzeki Odry Wschodniej wałem przeciw powodziowym klasy IV o długości 2,08 km. Na terenie polderu i na jego obrzeżach zlokalizowane są zabudowania mieszkalne wraz z zakładami miasta Gryfino oraz oczyszczalnia ścieków. Polder odwadniany jest przez stacje pomp Mniszki i jest polderem nieczynnym. Istniejący samoczynny przepust wałowy został zasypany w ramach modernizacji wału. Teren polderu stanowią użytki zielone obecnie nie eksploatowane. Na obrzeżach polderu tereny wykorzystywane są pod uprawy polowe i warzywa.

Polder Żabnicki - teren polderu jest chroniony od rzeki Odry Wschodniej wałem przeciw powodziowym klasy IV na odcinku Żabnica – Dębce o długości 0,84 km i na odcinku Dębce – Łubnica o długości 1,96 km. Tereny użytkowane są rolniczo jako użytki zielone i jako grunty orne. Zagrożone miejscowości to część wsi Żabnica, Daleszewo, Dębce, Łubnica. Polder odwadniany jest przez stacje pomp Żabnica.

Międzyodrze - tereny Międzyodrza nie są wykorzystywane rolniczo. Aktualnie stanowią Park Krajobrazowy Doliny Dolnej Odry. Na polderze zlokalizowane są następujące budowle hydrotechniczne: trzy stacje pomp – nieczynne, 14 szt. śluz gospodarczych, 2 szt. śluzy żeglugowe i 10 szt. przepustów wałowych. Niestetywszystkie budowle są niesprawne.